Tο μικρότερο σε μέγεθος και πληθυσμό μετά τους Παξούς νησί των Ιονίων Νήσων, αλλά πασίγνωστο σ όλο τον κόσμο για την ‘πατρίδα’, όπου βασίλευε ο πολυμήχανος ‘Οδυσσέας’ του Ομήρου.
Βρίσκεται σε πλάτος 38ο – 23,5 Β και μήκος 18ο – 21,2 Α, έχει εμβαδόν 92,7 τ.χλμ, μήκος από το βορειότατο ακρωτήριο Αγ. Ιωάννης μέχρι το νοτιότατο Άνδρι 29 χλμ, μέγιστο πλάτος στο βόρειο τμήμα 6482μ, μέγιστο πλάτος στο νότιο τμήμα 6182μ και ελάχιστο πλάτος στο μέσο περίπου του νησιού που σχηματίζεται ο ισθμός στον Αετό 620μ.
Η Ιθάκη ένα νησί με παράδοση, ιστορία, πολιτισμό και ακλόνητη την αγάπη των κατοίκων για τον τόπο τους. Σπάνια η ομορφιά της, χαρακτηριστική η αντίθεση άγριας και ήμερης φύσης και η εναλλαγή του τοπίου. Σήμερα η Ιθάκη, νησί ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, εξελίσσεται τουριστικά χωρίς να καταστρέφει τη γοητεία και την παράδοσή της.
Πρωτεύουσά της το Βαθύ, μια γραφική πόλη με έναν ιδιόμορφο κόλπο που κλείνει στην αγκαλιά του το νησάκι Λαζαρέτο και τα δύο ενετικά κάστρα του.
Είναι μία από τις 4 επαρχίες του νομού Κεφαλληνίας και έχει συνολικό πληθυσμό 3084 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Το νησί πήρε το όνομά του από τον Ίθακο, πρώτου κατοίκου του νησιού (γιος του Πτερέλαου και αδελφός του Πολύκτορα και του Νήριτου) ή κατά τη μυθολογία ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Αμφιμέλης.
Σύμφωνα με άλλη υπόθεση το όνομα προέρχεται από τη λέξη Ιθή (=εύθυμος) ή από τη φοινικικής καταγωγής λέξη Utika (=αποικία) ή από τη λέξη Ιθύς (=απότομος).
Σήμερα, η Ιθάκη εξελίσσεται πιο πολύ τουριστικά, χωρίς να καταστρέφει τη γοητεία και τη παράδοσή της. Ο εσωτερικός και εξωτερικός τουρισμός αυξάνει, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν πολύπλευρα το νησί και η Ιθάκη δεν είναι απλά μόνο ταυτισμένη με την πατρίδα του Οδυσσέα.
Το πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο των Θιακών αλλά και των επισκεπτών του νησιού είναι υψηλό, καθώς το φαινόμενο σχετίζεται με την αίγλη που η Ιθάκη διατηρεί από τα Ομηρικά χρόνια, την ικανοποιητική παιδεία που υπήρχε και υπάρχει, το ανήσυχο και ακατάβλητο πνεύμα των Θιακών και την ακαταμάχητη επαφή με άλλους πολιτισμούς.
Η πόλη, το Βαθύ και τα τοπικά διαμερίσματα Ανωγής, Σταυρού και Κιονιού έχουν χαρακτηριστεί Παραδοσιακοί Οικισμοί, ενώ ολόκληρο το νησί έχει χαρακτηριστεί ιδιαίτερου φυσικού κάλους.
Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει η σταδιακή ανάδειξη νέων μορφών οικονομικής δραστηριότητας, όπως ο αγροτοτουρισμός, η βιοτεχνία, η οικοτεχνία, η νεανική και γυναικεία επιχειρηματικότητα κ.α. (πληροφορίες στη βιολογική καλλιέργεια, βιολογική κτηνοτροφία και προγράμματα).
Ο τόπος πολύπλευρα προσφέρεται και μπορεί να προσφέρει.
‘Σαν βγεις στον πηγεμό για την Ιθάκη
να εύχεσαι νά ναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας
να μάθεις και να μάθεις από τους σπουδαγμένους.
Μη βιάζεις το ταξίδι καθόλου.
Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει
και, γέρος πια ν αράξεις στο νησί
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει.
Η Ιθάκη σε έδωσε το ωραίο ταξίδι.
Κι αν φτωχική τη βρεις, η Ιθάκη
δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες
ήδη θα το κατάλαβες
οι Ιθάκες τι σημαίνουν.’
Κ. Καβάφη